ข้อมูลเบื้องหลังข่าว
- แถลงการณ์ของทำเนียบขาวระบุว่า "การจัดการกับสถานการณ์ฉุกเฉิน (นั่นคือ) ภัยคุกคามที่ไม่ธรรมดาที่เกิดจากผู้อพยพเข้าเมืองผิดกฎหมายและยาเสพติด รวมถึงเฟนทานิล (Fentanyl) ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต ถือเป็นสถานการณ์ฉุกเฉินระดับชาติภายใต้กฎหมายอำนาจทางเศรษฐกิจฉุกเฉินระหว่างประเทศ (IEEPA)"
- แถลงการณ์ชี้แจงต่อมาว่า ในการนี้ "ประธานาธิบดีทรัมป์กำลังดำเนินการอันกล้าหาญเพื่อให้เม็กซิโก แคนาดา และจีนรับผิดชอบต่อคำมั่นสัญญาที่จะหยุดยั้งการอพยพที่ผิดกฎหมาย และหยุดยั้งไม่ให้สารเฟนทานิลซึ่งเป็นพิษและยาเสพติดชนิดอื่นๆ ไหลเข้ามาในประเทศของเรา"
- และ "การลักลอบขนยาเสพติด เช่น เฟนทานิล เข้าสู่สหรัฐอเมริกาผ่านเครือข่ายการจำหน่ายที่ผิดกฎหมาย ก่อให้เกิดภาวะฉุกเฉินระดับชาติ รวมถึงวิกฤตด้านสาธารณสุข เจ้าหน้าที่จีนล้มเหลวในการดำเนินการที่จำเป็นเพื่อหยุดยั้งการลักลอบขนสารเคมีตั้งต้นเข้าสู่กลุ่มอาชญากรที่รู้จักกัน และยุติการฟอกเงินโดยองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ"
- นอกจากจะกล่าวหาจีนแล้ว ทำเนียบขาวยังระบุว่า "ยังมีกลุ่มค้ายาชาวเม็กซิกันที่ดำเนินการห้องแล็บสังเคราะห์เฟนทานิลและไนตาซีน (Nitazenes) ในแคนาดาเพิ่มมากขึ้น การศึกษาเมื่อเร็วๆ นี้พบว่าแคนาดามีการผลิตเฟนทานิลในประเทศเพิ่มมากขึ้น และยังมีการขยายฐานการผลิตไปยังต่างประเทศอีกด้วย"
- ดังนั้นเพื่อสกัดกั้นการไหลบ่าของเฟนทานิล ทรัมป์จึงสัญญาไว้ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2024 ว่าจะ “ลงนามในเอกสารที่จำเป็นทั้งหมดเพื่อเรียกเก็บภาษีนำเข้า 25% จากเม็กซิโกและแคนาดาสำหรับผลิตภัณฑ์ทั้งหมดที่นำเข้ามาในสหรัฐอเมริกา รวมถึงการเปิดพรมแดนเปิดที่ไร้เหตุผลนี้ด้วย ภาษีนี้จะยังคงมีผลบังคับใช้จนกว่ายาโดยเฉพาะอย่างยิ่งเฟนทานิลและคนต่างด้าวที่ผิดกฎหมายทั้งหมดจะหยุดการรุกรานประเทศของเรา!”
ก่อนอื่น Fentanyl คืออะไร?
เฟนทานิล (Fentanyl) เป็นโอปิออยด์ (opioid) สังเคราะห์ที่มีฤทธิ์แรงซึ่งใช้เป็นยาแก้ปวดเป็นหลัก โดยมีฤทธิ์แรงกว่าเฮโรอีน 30 ถึง 50 เท่าและแรงกว่ามอร์ฟีน 100 เท่า โดยมีสาร opioid ซึ่งมีฤทธิ์แบบเดียวกับฝิ่น ประโยชน์ทางการแพทย์หลักๆ ของเฟนทานิลคือการจัดการความเจ็บปวดสำหรับผู้ป่วยมะเร็งและผู้ป่วยที่กำลังฟื้นตัวจากการผ่าตัดที่เจ็บปวดและยังใช้เป็นยาสงบประสาทอีกด้วย อย่างไรก็ตาม แทนที่จะใช้กันเฉพาะทางเฟนทานิลกลับใช้กันอย่างแพร่หลายในหมู่ประชาชนทั่วไปเพื่อแทนที่ยาแก้ปวดที่มีฤทธิ์เบากว่า แต่เพราะมันมีฤทธิ์ที่รุนแรงมาก จึงทำให้ผู้ใช้มันอย่างไม่มีคำแนะนำจากแพทย์เกิดอาการเสพติด นำไปสู่การระบาดของผู้เสพติดสารโอปิออยด์ หรือ Opioid epidemic ในสหรัฐฯ
ทำไม Fentanyl ถึงเป็นปัญหา?
สาเหตุที่เฟนทานิลแพร่ระบาดเกิดกว่าจะเป็นการใช้เฉพาะกลุ่ม มีเหตุผลหลักๆ มาจาก โครงสร้างของระบบการดูแลสุขภาพของสหรัฐฯ ซึ่งผู้ที่ไม่มีคุณสมบัติเข้าร่วมโครงการของรัฐจะต้องซื้อประกันสุขภาพเอกชนนั้น ทำให้คนจำนวนมากไม่สามารถเข้าถึงการรักษาในระบบได้ จึงต้องไปซื้อยามารักษาเองแทนการรักษาที่มีราคาแพงกว่ามาก ศาสตราจารย์จูดิธ ไฟน์เบิร์ก (Judith Feinberg) แห่งคณะแพทยศาสตร์มหาวิทยาลัยเวสต์เวอร์จิเนีย กล่าวว่า "ประกันสุขภาพส่วนใหญ่ โดยเฉพาะสำหรับคนจน จะไม่จ่ายค่าอะไรเลยนอกจากยาเม็ด"
อัตราการสั่งจ่ายยาที่มีสารโอปิออยด์ในสหรัฐอเมริกาสูงกว่าอัตราในประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ เช่น เยอรมนี หรือแคนาดาถึง 40% ในขณะที่อัตราการสั่งจ่ายยาโอปิออยด์เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544 ถึง พ.ศ. 2553 การสั่งจ่ายยาแก้ปวดทั่วๆ ไปที่ไม่ใช่โอปิออยด์ (แอสไพริน ไอบูโพรเฟน เป็นต้น) ลดลงจาก 38% เป็น 29% เฉพาะในปี 2560 มีใบสั่งยาแก้ปวดโอปิออยด์ประมาณ 58 ใบต่อประชากรชาวอเมริกัน 100 คน โดยพบว่าเมืองที่มีอัตราผู้ไม่มีประกันสุขภาพ/ว่างงานสูงมีจำนวนผู้รับใบสั่งยาที่มีสารโอปิออยด์ เช่น เฟนทานิลสูงกกว่าพื้นที่อื่นๆ
จากการศึกษาที่นำโดย Ballreich J พบว่าแบบจำลองการวิเคราะห์การตัดสินใจของประชากรในสหรัฐอเมริกาที่มีอายุ 12 ปีขึ้นไป พบว่า "ภายใต้สถานการณ์ปัจจุบัน คาดว่ามีผู้เสียชีวิตจากการใช้ยาโอปิออยด์เกินขนาดประมาณ 484,429 ราย" ระหว่างปี 2563 ถึง 2572
เม็กซิโกและจีนเกี่ยวอะไรด้วย?
ตามรายงานของสำนักงานปราบปรามยาเสพติด (DEA) แห่งสหรัฐอเมริกาในปี 2566 จีนยังคงเป็นแหล่งที่มาหลักของสารเฟนทานิลที่นำเข้ามาในสหรัฐอเมริกา ส่งผลให้มีชาวอเมริกันเสียชีวิตมากกว่า 100 รายต่อวัน ในช่วงระยะเวลาสองปี ผู้จัดจำหน่ายชาวจีนได้ขายสารเฟนทานิลทางออนไลน์ไปยังสหรัฐอเมริกาอย่างผิดกฎหมายโดยมีมูลค่าเกือบ 800 ล้านดอลลาร์ โดยปกติแล้วยาชนิดนี้จะผลิตในประเทศจีน จากนั้นจึงจัดส่งไปยังเม็กซิโก เพื่อแปรรูปและบรรจุหีบห่อ จากนั้นจึงลักลอบนำเข้าสู่สหรัฐอเมริกาโดยกลุ่มค้ายา นอกจากนี้ ยังมีการสั่งซื้อจำนวนมากทางออนไลน์และส่งผ่านทางไปรษณีย์ของสหรัฐอเมริกา นอกจากนี้ยังสามารถซื้อโดยตรงจากจีน
ในเดือนพฤษภาคม 2562 จีนได้ควบคุมยาประเภทเฟนทานิลทั้งหมดและสารตั้งต้นเฟนทานิล 2 ชนิด อย่างไรก็ตาม จีนยังคงเป็นแหล่งกำเนิดหลักของเฟนทานิลในสหรัฐอเมริกา กลุ่มค้ายาในเม็กซิโกจัดหาสารตั้งต้นเฟนทานิลจากซัพพลายเออร์ในจีน เช่น Yuancheng Group ซึ่งผลิตในเม็กซิโกและลักลอบนำเข้าสหรัฐอเมริกา อย่างไรก็ตาม ตามเอกสารเก็บถาวรแห่งชาติและ DEA การขนส่งเฟนทานิลโดยตรงจากจีนถูกหยุดลงตั้งแต่ปี 2565 เฟนทานิลที่ผิดกฎหมายและสารอนุพันธ์ส่วนใหญ่ที่เข้าสู่สหรัฐอเมริกามาจากเม็กซิโกในปัจจุบันเป็นผลิตภัณฑ์ขั้นสุดท้ายในรูปแบบ "เม็ด" และเฮโรอีนผสมจากเฟนทานิลที่สังเคราะห์ขึ้นก่อนหน้านี้
สงครามการของการกล่าวโทษจีน
ในเดือนกันยายน 2562 ประธานาธิบดีทรัมป์ได้ออกคำสั่งเพื่อระงับการขนส่งเฟนทานิลและสินค้าปลอมจากประเทศอื่นๆ ซึ่งผู้จัดจำหน่ายผิดกฎหมายใช้ไปรษณีย์ธรรมดาในการจัดส่ง แม้ว่าจีนจะเป็นประเทศเป้าหมายในการดำเนินการ แต่คำสั่งดังกล่าวยังครอบคลุมถึงประเทศใดๆ ที่ผลิตหรือจัดส่งเฟนทานิลด้วย ทรัมป์อ้างว่ารัฐบาลจีนไม่ได้ดำเนินการมากพอที่จะหยุดการลักลอบนำเฟนทานิลที่ผลิตในประเทศจีน
ผู้ช่วยอัยการสหรัฐฯ แมตต์ โครนิน (Matt Cronin) กล่าวในปี 2562 ว่า "เป็นข้อเท็จจริงที่สาธารณรัฐประชาชนจีนเป็นแหล่งที่มาของสารโอปิออยด์สังเคราะห์จำนวนมากที่ไหลท่วมท้องถนนในสหรัฐอเมริกาและประเทศประชาธิปไตยในโลกตะวันตก เป็นข้อเท็จจริงที่สารโอปิออยด์สังเคราะห์เหล่านี้เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตจากการใช้ยาเกินขนาดที่เพิ่มขึ้นอย่างท่วมท้นในสหรัฐอเมริกา เป็นข้อเท็จจริงที่ว่าหากสาธารณรัฐประชาชนจีนต้องการปิดอุตสาหกรรมสารโอปิออยด์สังเคราะห์ พวกเขาสามารถทำได้ภายในวันเดียว"
เป็นที่น่าสังเกตว่า แม้รัฐบาลสหรัฐฯ จะเล็งเป้าหมายไปที่จีนว่าเป็นผู้ัผลผิตเฟนตานิล แต่กลับไม่ได้เพ่งเล็งที่ปัญหาต้นเหตุที่ทำให้คนอเมริกันเสติดเฟนทานิลและสารโอปิออยด์อื่นๆ นั่นคือความล้มเหลวของระบบสาธารณสุขในสหรัฐฯ ซึ่งได้รับการการจัดอันดับจากสถิติขององค์การ OECD ว่าเป็นประเทศพัฒนาแล้วเพียงแห่งเดียวที่มีระบบสาธารณสุขที่ไม่ครอบคลุมประชาชนทั้งหมด ระบบที่ล้มเหลวนี้ทำให้คนรายได้ต่ำไม่สามารถรับการรักษาได้ และต้องหามาพึ่ง "ยาแก้ปวด" ที่มีฤทธิ์รุนแรงเหมือนยาเสพติดแบบนี้
แทนที่จะร่วมมือกับทางการจีนให้ราบรื่นเจ้าหน้าที่ระดับสูงของสหรัฐฯ กลับบั่นทอนความพยายามนี้ เช่นหลังจากที่แนนซี เพโลซี อดีตประธานสภาคองเกรสเดินทางเยือนไต้หวันในปี 2565 ซึ่งสร้างความไม่พอใจให้กับจีนอย่างมาก จีนจึงได้ยุติความร่วมมือกับสหรัฐอเมริกาในการปราบปรามการค้ายาเสพติดเป็นการชั่วคราว
ล่าสุด หลังจากที่รัฐบาลทรัมป์สมัยที่สองประกาศขึ้นภาษีกับจีนและเม็กซิโกโดยอ้างว่าเป็นแหล่งกระจายเฟนทานิลเข้ามาในสหรัฐ กระทรวงต่างประเทศของจีนกล่าวว่า "เฟนทานิลเป็นปัญหาของอเมริกา"
โดยทีมข่าวต่างประเทศ The Better
Photo by Patrick T. Fallon / AFP