ทำไมต้องโมร็อกโก? หาคำตอบแผ่นดินไหวร้ายแรง ที่บางครั้งทำให้ล้มตายเป็นหมื่นคน

1. โมร็อกโกตอนเหนือตั้งอยู่ใกล้กับเขตแดนระหว่างแผ่นแอฟริกา (African Plate) กับแผ่นยูเรเชียน ( Eurasian Plate) หรือ รอยเลื่อนการแปลงสภาพอะซอเรส-ยิบรอลตาร์ (Azores–Gibraltar Transform Fault) ประเทศที่อยู่ในเขตนี้คือ โมร็อกโก สเปน และโปรตุเกส แผ่นดินไหวส่วนใหญ่ในโมร็อกโกเกี่ยวข้องกับการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกดังกล่าว โดยมีอันตรายจากแผ่นดินไหวมากที่สุดทางตอนเหนือของประเทศใกล้กับขอบเขตดังกล่าว 

2. รอยเลื่อนนี้เคยทำให้เกิดแผ่นดินไหวและสึนามิที่เลวร้ายที่สุดครั้งหนึ่งของโลกมาแล้ว แผ่นดินไหวที่ลิสบอนในปี พ.ศ. 2298  (1755 Lisbon earthquake) ที่เมืองหลวงของโปรตุเกส เมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน ความรุนแรง 7.7–9.0 Mw ประมาณการว่ายอดผู้เสียชีวิตในลิสบอนอยู่ที่ประมาณ 12,000 ราย ถือเป็นแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ และทำให้เมืองลิสบอนพังพินาศทั้งเมืองเพราะแผ่นดินไหวและอภิมหาสึนามิ และทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองครั้งใหญ่ในยุโรป และแผ่นดินไหวครั้งนั้นครอบคลุมมาถึงโมร็อกโกด้วย ประเมินว่าอาจมีผู้เสียชีวิตอีก 10,000 คนในโมร็อกโก 

3. และอีกไม่กี่วันต่อมา โมร็อกโกเกิดแผ่นดินไหวที่เมคเนสในปี พ.ศ. 2298 (1755 Meknes earthquake) เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2298 แผ่นดินไหวครั้งนี้มีขนาดโดยประมาณอยู่ระหว่าง 6.5 ถึง 7.0 Mw ทำลายล้างเมืองเฟซและเมืองเมกเนส คร่าชีวิตผู้คนอย่างน้อย 15,000 คนในทั้งสองเมือง แผ่นดินไหวนี้เกิดขึ้นเพียงไม่กี่วันหลังจากเกิดแผ่นดินไหวที่ลิสบอน (1 พฤศจิกายน) ก่อนหน้านี้ โดยระบุผิดพลาดว่าเป็นอาฟเตอร์ช็อกของเหตุการณ์ที่ลิสบอน นี่คือผลของแผ่นดินไหวที่เกิดจากการที่โมร็อกโกตอนเหนือตั้งอยู่บนพื้นที่รอยเลื่อนใหญ่มาพบกัน

4. แต่ไม่ใช่แค่เท่านั้น โมร็อกโกยังมีเทือกเขาแอตลาส ซึ่งเป็นแนวภูเขาในทวีปที่ทอดยาว 2,000 กม. จากโมร็อกโกไปจนถึงตูนิเซีย ภูเขาเหล่านี้เกิดจากการชนกันของเปลือกโลกจนแผ่นดินสูงขึ้นและทำให้เทือกเขาถึงระดับความสูงสูงสุดทางทิศตะวันตกในโมร็อกโก ดังนั้น แผ่นดินไหวในโมร็อกโกกระจุกตัวอยู่ในภาคเหนือของประเทศและริมทะเล และยังแผ่กระจายไปทั่วเทือกเขาแอตลาส ดังนั้น แผ่นดินไหวที่ร้ายแรงที่สุดครั้งหนึ่งของโมร็อกโกจึงเคยเกิดขึ้นที่เชิงเทือกเขาสูงทางทิศตะวันตกและอยู่ริมทะเลพอดี คือ แผ่นดินไหวที่เมืองอากาดีร์ พ.ศ. 2503 (1960 Agadir earthquake)

5. แผ่นดินไหวที่เมืองอากาดีร์ มีความรุนแรง 5.8 Mw แต่ทำให้มีผู้เสียชีวิตระหว่าง 12,000 ถึง 15,000 คน (ประมาณหนึ่งในสามของประชากรเมืองในขณะนั้น) และอีก 12,000 คนได้รับบาดเจ็บ และอย่างน้อย 35,000 คนต้องไร้ที่อยู่อาศัย ทำให้เกิดแผ่นดินไหวที่สร้างความเสียหายและร้ายแรงที่สุดในประวัติศาสตร์โมร็อกโก ถือเป็นระดับ Extreme damage (ความเสียหายร้ายแรง) แต่มันมีความรุนแรงแค่ 5.8 Mw สาเหตุที่ทำให้เสียหายหนัก เพราะแผ่นดินไหวเกิดในจุดตื้นๆ (ใต้ดิน 15.0 กิโลเมตร ) ใกล้กับเมืองท่าอากาดีร์ และโครงสร้างอาคารในเมืองยังไม่ได้มาตรฐาน ดังนั้นจึงสร้างความเสียหายรุนแรง 

6. แผ่นดินไหวมาร์ราเกช-ซาฟี พ.ศ. 2566 (2023 Marrakesh-Safi earthquake) คือแผ่นดินไหวขนาด 6.8–6.9 Mw เกิดขึ้นที่ภูมิภาคมาราเกช-ซาฟี ประเทศโมร็อกโก ศูนย์กลางของแผ่นดินไหวอยู่ห่างจากมาร์ราเกชไปทางตะวันตกเฉียงใต้ 71.8 กม. ใกล้เมืองอิกิลในเทือกเขาแอตลาส เกิดขึ้นจากรอยเลื่อนเฉียงเฉียงตื้นๆ ใต้เทือกเขา นี่คือแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นเพราะแนวเทือกเขาแอตลาสเหมือนกับแผ่นดินไหวที่เมืองอากาดีร์ พ.ศ. 2503 แต่ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2443 เป็นต้นมา ไม่มีแผ่นดินไหวขนาด 6.0 Mw หรือใหญ่กว่านั้นภายในรัศมี 500 กิโลเมตร จากศูนย์กลางแผ่นดินไหวครั้งล่าสุด นี่จึงเป็นเหตุการณ์ที่เหนือความคาดหมายและร้ายแรงที่สุดครั้งหนึ่ง

Photo by FADEL SENNA / AFP