มรดกของจักรพรรดิไฮเล เซลาสซี จักรพรรดิองค์สุดท้ายของเอธิโอเปีย ยังคงเป็นที่ถกเถียงในประเทศแห่งนี้ที่เริ่มจะแตกแยกกันมากขึ้นเรื่อยๆ แม้จะผ่านมาครึ่งศตวรรษหลังการสวรรคตของพระองค์แล้ว บางคนยกย่องพระองค์ว่าเป็นผู้นำสมัยใหม่ ขณะที่บางคนประณามพระองค์ว่าเป็นเผด็จการที่เพิกเฉยต่อความอดอยาก

ในภาพถ่ายสุดท้ายที่เป็นที่รู้จักของกษัตริย์ ซึ่งรู้จักกันในชื่อ "เนกัส" ในภาษาอัมฮาริกของเอธิโอเปีย จักรพรรดิผู้อ่อนแอและอิดโรยถูกทหารนำตัวออกจากพระราชวังแอดดิสอาบาบาในวันที่ 12 กันยายน พ.ศ. 2517 ซึ่งเป็นวันที่กองทัพเข้ายึดครองประเทศ

นับเป็นการสิ้นสุดรัชสมัยที่ยาวนานถึง 44 ปี 5 เดือน 9 วัน และราชวงศ์ที่ครองราชย์ยาวนานเกือบสามพันปี

ไม่ถึงหนึ่งปีต่อมา ในคืนวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2518 กษัตริย์วัย 83 พรรษา ทรงถูกปลงพระชนม์โดยระบอบทหารมาร์กซิสต์ของคณะบริหารทหารเฉพาะกาล (หรือระบอบ "เดอร์ก") สาเหตุแห่งการสวรรตคือ ทรงขาดอากาศหายใจหลังถูกจับกดให้อยู่ใต้หมอนขนนก

ห้าสิบปีผ่านไป ยังไม่มีพิธีอย่างเป็นทางการใดๆ ที่จะรำลึกถึงจักรพรรดิ การรำลึกถึงวันเฉลมพระชนม์ หรือการระลึกถึงสิ้นพระชนม์ของพระองค์

ตลอดรัชสมัยอันยาวนานของพระองค์ ทรงเป็นที่รู้จักในฐานะ "ผู้ทรงปฏิรูปประเทศ" โดยทรงมีพระนามเดิมว่า ทาฟารี มาคอนเนน และได้รับพระนามว่า ไฮเล เซลาสซี ที่ 1 หลังจากพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในปี พ.ศ. 2473 

เอียน แคมป์เบลล์ นักประวัติศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญด้านประเทศทางตะวันออกของแอฟริกากล่าวว่า "พระองค์สามารถถือได้ว่าเป็นผู้ก่อตั้งเอธิโอเปียยุคใหม่"

"เขาริเริ่มโครงการพัฒนาที่สำคัญด้านการเกษตรและการศึกษา และด้วยความพระทัยในการเดินทางระหว่างประเทศและกิจการต่างประเทศ เขาจึงทำให้ประเทศนี้เป็นที่รู้จักอย่างแท้จริง" เขากล่าวกับ AFP

แต่เขากล่าวว่าในฐานะที่ทรงเป็นผู้ยึดถือขนบธรรมเนียมประเพณี การปกครองของจักรพรรดิเซลาสซีจึงถือเป็นระบอบเผด็จการอย่างไม่น่าแปลกใจ

บีเดมาเรียม เมคอนเนน วัย 68 ปี ลูกหลานขององค์ไฮเล เซลาสซี ซึ่งถูกจำคุกเป็นเวลา 12 ปีภายใต้การปกครองของระบอบเดอร์ก บอกกับ AFP ว่า คุณูปการที่สำคัญที่สุดของ "คุณปู่" ของเขาคือการศึกษา โดยชี้ให้เห็นถึงการก่อตั้งมหาวิทยาลัยแอดดิสอาบาบา ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยที่เก่าแก่ที่สุดในเอธิโอเปีย

เช่นเดียวกับแคมป์เบลล์ เขาก็เชื่อว่าจักรพรรดิไฮเล เซลาสซีมีส่วนช่วยในการพัฒนาประเทศให้ทันสมัย ​​"ก่อนหน้านั้นไม่มีรัฐธรรมนูญ ไม่มีตำรวจ"

แต่แคมป์เบลล์กล่าวว่า มรดกของจักรพรรดิไฮเล เซลาสยังคงหลากหลาย และเสริมว่าเรื่องนี้ "ขึ้นอยู่กับว่าคุณถามใคร"

ความคิดเห็นที่แตกต่างกันส่วนใหญ่นั้นเป็นผลมาจากการแบ่งแยกทางเชื้อชาติที่เพิ่มมากขึ้นในเอธิโอเปีย เขากล่าว

“คำตอบอาจได้รับอิทธิพลจากเชื้อชาติของผู้ตอบแบบสอบถาม และระดับที่เขาหรือเธอมองว่าการปกครองของจักรพรรดิเป็นการปกครองแบบอัมฮารา” เขากล่าว โดยอ้างถึงกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใหญ่ที่สุดกลุ่มหนึ่งของเอธิโอเปีย ซึ่งมีอิทธิพลอย่างมากในช่วงรัชสมัยของพระองค์

ปัจจุบัน เอธิโอเปียเป็นประเทศที่มีประชากรมากเป็นอันดับสองของทวีป มีประชากรประมาณ 130 ล้านคน และประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์มากกว่า 80 กลุ่ม

แต่ประเทศนี้เต็มไปด้วยความแตกแยก

ล่าสุด คือสงครามกลางเมืองที่ปะทุขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2563 ถึง พ.ศ. 2565 ในเขตทิเกรย์ตอนเหนือ ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตหลายแสนคน และยังคงมีการปะทะกันในภูมิภาคที่มีประชากรหนาแน่นที่สุด คือ อัมฮาราและโอโรเมีย

ประเทศนี้ถูกปกครองโดยนายกรัฐมนตรีอาบีย์ อาห์เหม็ด ซึ่งเดิมทีเป็นคนที่มาจากโอโรเมีย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2561

ภายในบริเวณมหาวิหารตรีเอกภาพอันกว้างใหญ่ในเมืองแอดดิสอาบาบา เมืองหลวงของเอธิโอเปียมีภาพเหมือนของ "เนกัส" หรือจักรพรรดิไฮเล เซลาสซีอยู่ทุกหนทุกแห่ง

พระบรมอัฐิของจักรพรรดิไฮเล เซลาสซีถูกฝังอยู่ที่นี่ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2543 เมื่อพระองค์ ผู้ได้รับฉายาว่า "สิงโตเฒ่าแห่งอบิสซิเนีย" ได้รับการจัดพิธีศพอย่างเปิดเผยแต่ไม่เป็นทางการ

ที่ฝังศพครั้งสุดท้ายของพระองค์เกิดขึ้นหลังจากการอัญเชิญพระศพออกมาจากหลุมศพหมู่แห่งหนึ่งที่ฝังโดยระบอบเดิร์กในปี พ.ศ. 2535 ซึ่งพระองค์ถูกโยนลงไปในหลุมนั้นหลังจากถูกปลงพระชนม์

"ผมชื่นชมพระองค์" ฟิตซัม มัคคุเทศก์ประจำมหาวิหารผู้ไม่ประสงค์ออกนามกล่าว ซึ่งปฏิเสธที่จะเปิดเผยนามสกุล

ฟิตซัมกล่าวว่าเขาซาบซึ้งใน "การมีส่วนร่วมที่สำคัญของเซลาสซีในขบวนการความเป็นเอกภาพของทวีปแอฟริกา" ปัจจุบันเอธิโปเปียเป็นที่ตั้งของสำนักงานใหญ่สหภาพแอฟริกา (African Union) อันเป็นองค์กรที่ตั้งขึ้นมาจากแนวคิดของขบวนการความเป็นเอกภาพของทวีปแอฟริกา

จักรพรรดิไฮเล เซลาสซียังคงได้รับความนิยมในหมู่ชาวราสตาฟาเรียน (Rastafarians) ซึ่งเป็นขบวนการทางจิตวิญญาณที่ถือกำเนิดขึ้นในช่วงทศวรรษที่ 1930 ในหมู่ลูกหลานของทาสชาวจาเมกา

พวกเขามองว่าเซลาสซีเป็นพระเมสสิยาห์ผิวดำ เนื่องจากมีคำกล่าวอ้างว่าบรรพบุรุษของพระองค์สืบเชื้อสายมาจากกษัตริย์โซโลมอนในพระคัมภีร์ไบเบิลและพระราชินีแห่งเชบา

แต่สำหรับหลานชายของพระองค์ คือ บีเดมาเรียม กล่าวว้า "ปัญหาคือพระองค์อยู่ในอำนาจนานเกินไป จึงลงเอยด้วยการทำผิดพลาด"

รวมถึงภัยแล้งอันเลวร้ายในปี 1973-1974 ซึ่งประเมินว่าคร่าชีวิตผู้คนไประหว่าง 100,000 ถึง 200,000 คน (ขึ้นอยู่กับแหล่งที่มา) ซึ่งนำไปสู่ความอดอยากในภูมิภาคโวลโลตอนเหนือ

"พระองค์ไปที่นั่น แต่มีคนพาพระองค์ไปชมสถานที่ที่ไม่มีความอดอยาก และความผิดพลาดนี้ทำให้พระองค์ต้องสูญเสียอย่างหนัก และเกิดการบริหารจัดการที่ผิดพลาด" บีเดมาเรียมกล่าว

"เช่นเดียวกับระบอบเผด็จการอื่นๆ ประชาชนไม่กล้าบอก (ความจริง) กับผู้นำ"

Agence France-Presse

Photo - ภาพเหมือนของจักรพรรดิองค์สุดท้ายของเอธิโอเปีย ไฮเล เซลาสซี ถูกจัดแสดงโดยผู้สนับสนุนเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543 ระหว่างพิธีพระศพ ณ มหาวิหารตรีเอกภาพในกรุงแอดดิสอาบาบา นานกว่า 25 ปีหลังจากที่พระองค์สวรรคต มีชาวเมืองหลวงเพียงไม่กี่พันคนมาร่วมชมขบวนแห่พระศพและพิธีฝังพระศพใหม่ของ "ราชันแห่งราชัน" พระองค์คือทายาทองค์สุดท้ายของราชวงศ์โซโลมอน จักรพรรดิองค์นี้ได้รับการยกย่องจากบางคนในฐานะบิดาผู้ก่อตั้งประเทศแอฟริกา และบางคนก็ประณามว่าเป็นผู้กดขี่ (ภาพโดย BERTRAND ROSENTHAL / AFP)