พิธีรับพระบัญชาแต่งตั้ง เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ราชวรมหาวิหาร ดำรงตำแหน่ง เจ้าคณะใหญ่

พระสงฆ์ไทย มีการปกครอง ตามพระธรรมวินัย ตามประเพณี ตามกฎหมายและตามพระราชดำริมาแต่โบราณ และเจ้าคณะใหญ่นั้น เป็นตำแหน่งในการปกครองสงฆ์ตามภาคต่างๆ รองจากมหาเถรสมาคม การปกครองคณะสงฆ์ไทยแบ่งตามกฎหมายดังนี้ 

1 สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก

2 กรรมการมหาเถระสมาคม 

3 เจ้าคณะใหญ่ (ฝ่ายมหานิกาย เจ้าคณะใหญ่ธรรมยุต)

4 เจ้าคณะภาค (ธรรมยุต/มหานิกาย)

5 เจ้าคณะจังหวัด(ธรรมยุต/มหานิกาย )

6 เจ้าคณะอำเภอ (ธรรมยุต/มหานิกาย)

7 เจ้าคณะตำบล(ธรรมนยุต/มหานิกาย)

8 เจ้าอาวาส(ธรรมยุต/มหานิกาย)

ล่าสุดมีการแต่งตั้งเจ้าคณะใหญ่หนเหนือ เมื่อสมเด็จพระมหาธีราจารย์(ปสฤทธ) ได้รับการโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2567 มหาเถรสมาคม รับทราบ พร้อมทั้งเผยแพร่มติ 9 สิงหาคม 2567 และรับพระบัญชาจากสมเด็จพระสังฆราช ในวันที่ 30 สิงหาคม 2567

การที่สมเด็จพระมหาธีราจารย์ได้รับโปรดเกล้าให้ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่หนเหนือเป็นไปตามพระราชดำริ  ตามมาตรา 20/2 แห่งพรบ.คณะสงฆ์ (ฉบับที่ 4 ) พ.ศ. 2561 มีความว่า การแต่งตั้งและถอดถอนเจ้าคณะใหญ่ เจ้าคณะภาค มีพระราชดำริเป็นประการใด ให้ดำเนินการไปตามพระราชดำรินั้น

อันตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่นั้นมีมาแต่โบราณ ซึ่งผู้ดำรงตำแหน่งต้องเป็นสมเด็จพระราชาคณะผู้ใหญ่ 
ส่วนชื่อตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่นั้นเรียกว่าเจ้าคณะเหนือ เจ้าคณะกลาง  เจ้าคณะใต้ และคณะอรัญวาสี(ยังไม่มีคณะธรรมยุต)

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ตราพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ รศ  121 หรือพ.ศ 2445 ตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่ ทุกตำแหน่ง ใหัเป็นคณะบริหาร ในกรรมการมหาเถรสมาคม 

ต่อมามีพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ ปี พ.ศ 2484 แทน พรบ. คณะสงฆ์ รศ 121 ตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่ไม่ปรากฏในพระราชบัญญัติใหม่นี้ เพราะการปกครองคณะสงฆ์ ตาม พระราชบัญญัติ พ.ศ 2484 นั้น ใช้ระบบ ประชาธิปไตยแบบทางโลก คือให้มี สังฆสภา สังฆมนตรี และคณะวินัยธร ในการปกครอง ออกสังฆาณัติและ วินิจฉัย อธิกรณ์ต่างๆ

ต่อมาช่วงปฏิวัติ ของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ มีพรบ.สงฆ์พ.ศ 2505 แทน พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ 2484 
ตามพรบ.ใหม่ ให้สมเด็จพระราชาคณะ ทั้งธรรมยุตและมหานิกาย เป็นกรรมการมหาเถรสมาคมโดยตำแหน่ง 

โดยไม่ได้ระบุถึงเจ้าคณะใหญ่แต่อย่างใด  จนกระทั่งแก้ไขพรบ คณะสงฆ์ ปี 2535 จึงให้มี ตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่โดยเรียกชื่อว่า เจ้าคณะใหญ่หนต่างๆ เช่น เจ้าคณะใหญ่หนกลาง เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ เจ้าคณะใหญ่หนใต้ เจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก และเจ้าคณะใหญ่ธรรมยุต 
มีอำนาจการปกครอง รองจากมหาเถรสมาคม
 "ใครเป็นใครในเจ้าคณะหน และอำนาจหน้าที่"
1. เจ้าคณะใหญ่หนกลาง คือสมเด็จพระมหารัชมงคลมุนี (ธงชัย ) ผจล.วัดไตรมิตร วิทยาราม ปกครองภาค 1,2,3, 13, 14 ,15

2. เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ สมเด็จพระมหาธีรรจารย์ (ปสฤทธ) เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ปกครอง ภาค 4 ,5, 6, และ 7

3.  เจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก สมเด็จพระพุฒาจารย์( สนิท เจ้าอาวาสวัดไตรมิตรวิทยาราม ) ปกครอง ภาค 8, 9, 10 ,11 และ 12.

4. เจ้าคณะใหญ่หนใต้ สมเด็จพระมหาวชิรมังคลาจารย์ (สงัด ปัญญาวุโธ )เจ้าอาวาสวัดกะพังสุรินทร์ จังหวัดตรัง ปกครองภาค 16 ,17, และ 18.

5 เจ้าคณะใหญ่ธรรมยุต ปกครองคณะสงฆ์ธรรมยุตทุกภาคในประเทศ 
ตามหลักการแล้วสมเด็จพระสังฆราช (ที่เป็นฝ่ายธรรมยุต ) จะทรงดำรงตำแหน่งนี้ แต่ส่วนมากจะทรงให้ผู้อื่นปฏิบัติหน้าที่แทน เช่นสมเด็จพระวันรัต(จุนทน์) แห่งวัดบวรนิเวศ ได้ปฏิบัติหน้าที่แทนจนวาระสุดท้ายแห่งชีวิต

ส่วนความสำคัญเจ้าคณะใหญ่ นั้นท่านระบุในมาตรา 20/1แห่ง พรบ.สงฆ์ ฉบับที่4 (พ.ศ.2561) ว่าเพื่อประโยชน์ แก่การปกครองคณะสงฆ์ ส่วนกลางและส่วนภูมิภาค ให้มีเจ้าคณะใหญ่ ปฏิบัติหน้าที่ ในเขตปกครองคณะสงฆ์ ตามที่กล่าวมาแล้ว